انقراض سلطنت هاشمی ها و کودتا در کودتا - نوای پرنده پارسی

هنوز سه سال تا پایان رسمی جنگ بین الملل اول باقی مانده بود که انگلستان و فرانسه طرح و نقشه تقسیم برادرانه متصرفات امپراتوری عثمانی را در مذاکراتی که بین سرهنگ مارک سایکس انگلیسی و ژنرال فرانسوا ژرژ پیکو فرانسوی انجام شد، روی کاغذ آوردند و برای جلوگیری از مسائل بعدی امپراتوری روسیه را نیز در جریان تصمیمات شان قرار دادند.

این توافق نامه که اساس آن بر پایه فرض محتمل شکست عثمانی ها در جنگ بنا شده بود، به اسم مذاکره کنندگان خود سایکس- پیکو نام گرفت و در فردای روز پایان جنگ جهانی اول به عنوان نقشه راه اداره سرزمین های پهناوری که از امپراتوری عثمانی به تصرف قوای متفقین درآمده بود، درنظر گرفته شد. وقوع انقلاب اکتبر در روسیه تزاری دست انگلستان و فرانسه را برای دست اندازی عمیق تر در سرزمین های اشغال شده باز گذاشت و در ادامه با حاتم بخشی فرانسوی ها که ریشه در ضعف بنیه نظامی و اقتصادی آن ها داشت، انگلستان به یکه تاز عرصه تعیین تکلیف همه آن چیز هایی که در سایکس- پیکو مورد پیش بینی قرار گرفته بود، تبدیل شد.

تعیین خطوط مرزی جدید به تشکیل کشور های نوظهور خصوصا در منطقه خاورمیانه انجامید و انگلیسی ها در نقش یک قیم بین المللی، اداره امور این کشور ها را به وابستگان خود در منطقه سپردند. در بسیاری از سرزمین های مورد اشاره، قیمومیت تام انگلستان که قول اعطای استقلال در آینده را پشت خود داشت، از سوی مردم پذیرفته شد، اما ماجرا در عراق طور دیگری پیش رفت و قیام مردم این کشور خصوصا در مناطق شیعه نشین کار را برای جانشینان چشم آبی عثمانی ها سخت کرد.

یک بازی ماهرانه انگلیسی در زمین عراق

انگلستان برای خاموش کردن صدای اعتراض مردم عراق زمام امور این کشور را به خاندان قدیمی هاشمی که در سرزمین حجاز ریشه داشتند، سپرد. به این ترتیب دو فرزند حسین الهاشمی حاکم حجاز با پشتیبانی انگلیسی ها سکان حکومت را در عراق و اردن در دست گرفتند.

در این دولت سازی، عبدالله بن حسین با عنوان عبدالله اول به پادشاهی اردن رسید و فیصل بن حسین با لقب ملک فیصل اول تاج پادشاهی عراق را بر سر گذاشت. کشف ذخایر سرشار نفت در عراق تعمیق نفوذ انگلستان در پادشاهی ملک فیصل را در پی داشت و ابزار این نفوذ نیز کسی نبود جز نوری سعید سیاستمدار حرفه ای که تعهد او به حفظ منافع انگلستان بر هیچ کس پوشیده نبود تا جایی که از زمان شکل گیری پادشاهی عراق تا انقراض آن 14بار ردای نخست وزیری این کشور را بر تن کرد.

فیصل اول از 1921 تا 1933 بر عراق حکم راند و پس از او پسرش غازی اول بر تخت نشست. رویه ضد انگلیسی غازی اول و تمایل او به آلمان نازی می توانست خطر جدی برای ادامه نفوذ انگلستان در مهم ترین ارث به جای مانده از امپراتوری عثمانی را در پی داشته باشد، اما مرگ مشکوک و نابهنگام او در ششمین سال سلطنت و به قدرت رسیدن فرزندش فیصل دوم، خیال لندن را از این بابت آسوده کرد.

فیصل دوم در زمان مرگ پدر چهار سال بیشتر نداشت، پس تا رسیدن او به سن قانونی افسار حکومت عراق تا مدتی طولانی در دستان سیاستمداران طرفدار انگلستان قرار گرفت. فیصل دوم با احتساب دوران کودکی که فقط به شکل اسمی پادشاه عراق بود و نایب السلطنه اش بر کشور حکم می راند، نزدیک به 20 سال روی تخت دوام آورد و درنهایت با کودتای ضدسلطنتی ژنرال سوسیالیست عراقی عبدالکریم قاسم، تاج و جان خویش را در 23سالگی توأمان از دست داد.

در این واقعه که با اسامی، چون انقلاب 14 جولای و کودتای 1958 از آن یاد می شود، کودتاچیان به رهبری ژنرال عبدالکریم قاسم و ژنرال عبدالسلام عارف، سلسله پادشاهی هاشمی در عراق را سرنگون کردند و ضمن به قتل رساندن کلیه اعضای خاندان سلطنتی ازجمله شخص پادشاه، سیاستمداران وابسته به دربار های عراق و انگلستان همچون نوری سعید را نیز از دَم تیغ گذراندند.

عبدالکریم قاسم پس از سرنگون کردن رژیم سلطنتی و اعلام تشکیل حکومت جمهوری در عراق، خود تا سال 1963 میلادی برای پنج سال به عنوان نخست وزیر بر کشور حکم راند تا اینکه ستاره اقبال او نیز غروب کرد و 57 سال پیش در هشتم فوریه 1963میلادی، در پی کودتای دوست و هم رزم قدیمی اش ژنرال عبدالسلام عارف به قتل رسید.

پری ها: پریها | مجله گردشگری، تور لحظه آخری، تور ارزان قیمت، سفرنامه گردشگری