آنالیز ابعاد مسئله زبان دینی به روایت مایکل اسکات - نوای پرنده پارسی

کتاب حاضر برای دانشجویان رشته فلسفه دین در مقطع کارشناسی ارشد به اسم منبع اصلی درس زبان دین ترجمه شده است. بعلاوه در رشته های الهیات و ادیان هم در درس های مرتبط می توان از این کتاب استفاده کرد. امید است علاوه بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه مندان هم از آن بهره مند شوند.

مترجم در مقدمه ای که بر این کتاب نوشته آورده است: زبان دینی از یک سو دغدغه طرح مسائل اصلی حوزه زبان دینی را دارد و از سوی دیگر، در پیِ معرفی نظریه هایی است که داعیه حل آن مسائل را دارند. با این حساب، می توان زبان دینی را عایدیی بر این حوزه دانست که خواننده را از آستانه سرزمینِ زبان دینی عبور می دهد. اما ویژگی های دیگری هم در کارند تا این کتاب را سزاوار ترجمه و انتشار نمایند. کتاب حاضر یکی از متأخرترین منابع جامع در این عرصه است که به یُمن همین تأخر، شامل بعضی از نظریه هایی است که در منابعِ جامع دیگر از آن ها ذکری نرفته است. علاوه بر این، نویسنده کتاب خودْ از متعاطیانِ فعال در حوزه زبان دینی بوده و مقالات نوآورانه بسیاری در این حوزه تحریر نموده است که در زمان ترجمه و انتشارِ این کتابْ تازه و داغ اند. از این رو، در بسیاری از فصولِ کتاب، از صرفِ طرح مسئله و نظریه ها فراتر رفته و دیدگاه های موشکافانه و انتقادی خود را هم مطرح نموده است. پس اگر زبان دینی را مدخلی بر زبان دینی بدانیم، باید توجه داشته باشیم که تا حدی به عمقِ سرزمینِ زبان دینی هم سرک می کشد و خواننده را اصطلاحاً تا لبه های پژوهشِ این عرصه می بَرد. همین ویژگی اخیر باعث شده است که در بعضی مواضعْ گام های استدلالیِ نویسنده اندکی غامض تر از بقیه کتاب گردد؛ از این رو، در مواردی می طلبد که خواننده با تأنی و تأملِ بیشتری دوشادوشِ نویسنده حرکت کند تا مُرادِ او را روشن تر یابد.

نویسنده در پیشگفتار این اثر هدف آن را به این توضیح تبیین می نماید: هدف اصلی این کتاب آن است که تبیینی از معنای جملات و اظهارات دینی به دست بدهد و بخشی از پیشینه تاریخی و فلسفیِ نظریه های گوناگون حول این موضوع را واکاوی کند. مرادم از جملات دینی جملاتی است که هویتی دینی، مثل خدا، یا ویژگی ای دینی، مثل قداست، را بیان می نمایند (من مشخصاً درباره جملات خبری دینی بحث می کنم مگر آنکه جایی به خلاف آن تصریح کنم). من اظهارات دینی را فراوری یک جمله دینی به شکل شفاهی، مکتوب یا غیر از این ها در نظر می گیرم. بدین ترتیب، اظهار دینی لزوماً مقید به ارتباطات شفاهی و کلامی نیست. البته دامنه زبان و گفتمان دینی را می توان وسیع تر یا مضیق تر از این در نظر گرفت. مثلاً غزل غزل ها را می توان به شکل مقبولی بخشی از گفتمان دینی تلقی کرد هرچند که چندان به سبک و سیاق محتوای متعارف و شاخص دینی نیست. ولی به هر حال، گستره مواردی که ذیل تعریف ما می گنجد عمدتاً زبانی ـ در کنار سایر گفتمان ها و زبان ها مثل اخلاق، علم، زیباشناسی و ریاضیات ـ در نظر گرفته می گردد که خدا را محوری ترین امر تلقی می نماید و از این رو، حائز اهمیت خاص فلسفی است. علاوه بر این، تعریف مد نظر ما دربرگیرنده همان دامنه زبان و گفتمان دینی ای است که از قدیم، در فلسفه دین و الهیات به آن می پرداخته اند.

نویسنده در جایی دیگر می نویسد: تمرکز اصلی این کتاب عمدتاً بر نظریه های غیربازنگرانه در بابِ زبان و گفتمان دینی است؛ یعنی دنبال این هستیم که ببینیم جملات دینی چه معنایی دارند و گویندگانِ چنین جملاتی هنگام گفتنِ آن ها چه معنایی را اراده می نمایند. بنابراین، کمتر به سراغ نظریه هایی می رویم که هدفشان بازنگری در زبان دینی و اعمال تغییرات در نگرشِ گویندگان نسبت به گفته هایشان است. یکی از مسائل غامض در تفسیر آراءِ نویسندگانی که در طول تاریخ درباره این موضوع قلم زده اند این است که بفهمیم مقصودشان نظریه بازنگرانه بوده یا غیربازنگرانه. پیچیدگی این مسئله زمانی بیشتر می گردد که بدانیم خیلی از نظریه های اصلی حوزه زبان دینی هم خوانشی بازنگرانه دارند و هم خوانشی غیربازنگرانه. مثلاً بعضی از فروکاست گرایان مدعی اند که شرایط صدق جملات دینی بر اساسِ، مثلا ً، جملاتی طبیعت گرایانه در قبال واقعیات دنیوی ارائه می گردد، اما دسته دیگری از فروکاست گرایان معتقدند که معنای گفتمان دینی و ارجاع خدا را باید به گونه ای تغییر داد که بتوان بنیانی طبیعت گرایانه برایشان پیدا کرد. یا مثلاً بعضی از داستان انگاران مدعی اند که اظهارات دینی، برخلاف ظاهرشان، واقعاً تصدیق حقیقی به حساب نمی آیند، اما دسته دیگری از داستان انگاران معتقدند که گویندگان تصدیق حقیقی انجام می دهند اما این رویّه رایج نادرست است و باید در آن بازنگری کرد. با این تفاسیر، ما در این کتاب به نظریه های دسته نخست می پردازیم: یعنی به جای آنکه بگوییم گویندگان باید چه معنایی را اراده نمایند، از این می پرسیم که گویندگان چه معنایی را اراده نموده اند. در فصل های آینده، بارها به بحث از تمایز میان نظریه های بازنگرانه/غیربازنگرانه بازخواهم گشت.

کتاب از سه بخش؛ زبان دینی، صدق دینی و گفتمان دینی تشکیل شده است. بخش نخست شامل عایدی، تنزیه، بارکلی، بریث ویت و اصالت تحقیق پذیری، درون گرایی دینی، علیه بیان انگاری، ارجاع است. بخش دوم کتاب شامل مباحث؛ عایدی، فروکاست گرایی، کمینه گرایی، صدق در دین و در نهایت بخش سوم کتاب هم شامل؛ عایدی، استعاره و تمثیل، داستان گرایی است.

در پشت جلد کتاب هم آمده است: یکی از مسائل فلسفه دین و الهیات مسئله زبان دینی است. پرسش اصلی این حوزه آن است که جملات ناظر به ساحت الهی و هویات متعالی، مشخصاً خدا، چه معنایی دارند و چگونه باید آن ها را تحلیل کرد. مایکل اسکات که خود از متعاطیان فعال این حوزه است، در این کتاب می کوشد ابعاد مسئله زبان دینی را مطرح کند و بعضی از پاسخ های ارائه شده برای آن را بکاود. از این رو، کتاب حاضر عایدیی بر زبان دینی است که خواننده را از دروازه های سرزمین زبان دینی عبور می دهد و آرام آرام او را تا مرزهای پژوهشی این حوزه می برد.

پری ها: پریها | مجله گردشگری، تور لحظه آخری، تور ارزان قیمت، سفرنامه گردشگری